شترمرغ یک پرنده بسیار خاص و جالب از خانوادهی Struthionidae و ردهی Struthioniformes است. این پرنده بزرگ، بومی قارهی آفریقا و جنوب آسیا بوده و با ارتفاع بالای ۲ متر و وزن ۱۶۰ کیلوگرم یکی از بزرگترین پرندگان زمین محسوب میشود. شترمرغها طعمهای برای شکارچیان و گرگها هستند و برای دفاع از خود از پاهای قوی و تیزی استفاده میکنند. این پرندهها برای پرواز کوتاه و نهچندان قوی ساختهشده، اما با دویدن بسیار سریع و تا ۷۰ کیلومتر در ساعت میتوانند از خطر فرار کنند. در ضمن، گوشت، تخم و پوست شترمرغها برای انسان مفید بوده و در بسیاری از کشورها مانند ایران بهعنوان منبع غذایی مورداستفاده قرار میگیرند.
مشخصات ظاهری و آناتومی بدنی شترمرغ
شترمرغ یک پرنده بزرگ و با عدم قدرت پرواز میباشد. این پرنده دارای گردن بلند، پاهای بلند و قوی، بالهای کوچک با انبوهی از پر است. شترمرغها دارای پوستهای نرم اما مقاوم بر روی بدنشان هستند که آنها را از شرایط آبوهوایی خشک و گرم محافظت میکند. این پرندهها دارای یک دمکوتاه و قوی هستند که به آنها کمک میکند در حالت دویدن سریع، تعادل خود را حفظ کنند. شترمرغها از طریق پاهایشان از سطح زمین پریده و از تراکم بالای عضلات پاهایشان برای دویدن سریع استفاده میکنند.
از دیگر مشخصات ظاهری این پرنده باید به این موارد اشاره نمود:
- قد شترمرغهای نر ۲٫۱ تا ۲٫۸ متر و شترمرغهای ماده ۱٫۷ تا ۲ متر
- وزن بیش از ۳۴۳ پوند (۱۵۶ کیلوگرم)
- اندازه چشم از عرض، پنج سانتیمتر یا 2 اینچ
- در شترمرغ نر پرهای سیاه و انتهای پرها و بالها سفید
- پرهای شترمرغ ماده قهوهایرنگ
- سر و گردن بدون پر و طاس
- پرنده نر دارای غرشهای رسا به هنگام جفتگیری ولی بهطورکلی فاقد صدای خاص
- زمان بلوغ دو تا چهارسالگی (میانگین بلوغ جنسی نر و ماده در حدود ۳۰ ماه)
- عمر طبیعی طولانی و در حدود ۴۰ تا ۵۰ سال و عمر اقتصادی پرورش ۱۰ ساله
- پوست گردن و ران شترمرغ ماده مایل به صورتی _خاکستری و در نر آبی _ خاکستری
- وجود دو انگشت در هر پای
- سیستم ایمنی قوی و عدم بیماری در طبیعت اما نیازمند پرورشگاه تمیز در اسارت
- دارای چشم بزرگتر از مغز
- پوست نرم، لطیف و با مقاومت بالا و نمایش جای پرها (فولیکول) روی پوست
رفتارشناسی شترمرغ
از رفتارهای معمول و محبوب شترمرغ رسیدگی به پروبال، خمیازه، حمام شن و کشیدن اندامها و از رفتارهای غیرمعمول شترمرغها نوک زدن به اشیاء غیرخوراکی و مدفوع خواری است. البته بال زدن نیز از دیگر رفتارهای این جانور جذاب بوده که در چهار زمان خاص، اﻇﻬﺎر ﺗﻤﺎﻳـﻞ ﺑـﻪ ﺟﻔـﺖ و جفتگیری، ﺗﺮﺳـﺎﻧﺪن دﺷـﻤﻦ، دورسازی رقیب و خنکسازی بدن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺻﺪﻣﺎت ﻧﺎﺷﻲ از آﻓﺘﺎب، اﺳﺘﻔﺎده میشود. اعتمادبهنفس بالا و توانایی بدنی عالی در مقابله با دشمن سبب شده، دﺷﺖﻫﺎ و فلاتهای ﺑﺎز پوشیده از علفهای ﻛﻮﺗـﺎه بهترین زیستگاه برای این پرنده محسوب شوند. چراکه تمایلی به پنهانسازی خود در میان درختان و انبوه علفهای بلند ندارد. از دیگر رفتارهای رایج این پرنده تنظیم تنفس باهدف متعادلسازی حرارت بدن در گرما و سرمای شدید بهمنظور حفظ دمای حیاتی است. بهگونهای که نفسهای ﺷﺘﺮﻣﺮغ در حرارتهای ﺑﺎﻻ ﻛﻨـﺪ و در ﻫﻮای ﮔﺮم تند میشود.
محیط زندگی شترمرغ در طبیعت
شترمرغ در دشتهای خشک آفریقا زندگی کرده و بهخوبی با محیط بیابانی و خشک این منطقه سازگاری پیداکرده است. شترمرغها بهصورت گروهی در دشتهای خشک به دنبال غذا میگردند، اما آب موردنیاز بدنشان را از گیاهان مصرفی خود تأمین میکنند. این پرندگان در طبیعت آزاد زندگی کرده و درزمانی که خطری احساس کرده، بهسرعت فرار میکنند. ولی در اسارت اهلیشده و در محیطهای پرورش طیور امکان تکثیر دارند. این حیوانات در صورت پرورش نیاز به فضای بزرگ داشته تا بهطور طبیعی حرکت کرده و فعالیت نمایند. ازاینرو پرورشدهندگان قفسهای وسیع با حفاظهای بلند برای این حیوانات در نظر میگیرند. چراکه برای پرورش این پرندگان به یک مکان بزرگ با چندین هکتار مساحت نیاز است.
تغذیه شترمرغ
شترمرغها ازجمله پرندگانی هستند که بیشتر از گیاهان تغذیه میکنند. این پرندگان بزرگ با گردن طولانی و پاهای بلند، بهخوبی به گیاهان با شاخ و برگ مرتفع و میوهها در طبیعت دسترسی دارند. همچنین حشرات، دانهها، ساقهها و ریشه گیاهان، آجیلها و حتی برخی از جانوران کوچک مانند مارمولکها نیز در فهرست تغذیه این پرندگان بزرگ جای دارند.
بدین ترتیب این پرندگان با طعمههای مختلفی از طبیعت تغذیه میکنند و برای حفظ انرژی و سلامتی خود، نیاز به مواد غذایی متنوع دارند. به همین دلیل، تغذیه مناسب و متنوع در اسارت نیز برای شترمرغها بسیار اهمیت دارد. در محیطهای پرورش متصدیان امور میکوشند تا از ترکیب مواد غذایی علفی مانند یونجه و سبزیها در کنار، دانهها و غلات (گندم، جو، ذرت، سویا، کنجاله دانهها) و همچنین مکملهای معدنی ویتامینها برای تغذیه این پرندگان بهره ببرند.