ویتامین ها و نقش آن در طیور

همانطور که می‌دانید ویتامین ها گروهی از ترکیبات آلی اند که در رشد طبیعی، عملکرد صحیح اندام‌های بدن جاندار و دیگر موارد، نقش بسزایی دارند به همین جهت در صنعت پرورش طیور، اولین و مهمترین عاملی که باید در نگهداری پرندگان مختلف به طور دقیق به آن رسیدگی شود جیره غذایی و نحوه تغذیه طیور می‌باشد و ویتامین ها و نقش آن در طیور بسیار حائز اهمیت می باشد؛ البته به این نکته توجه داشته باشید که جیره غذایی طیور، با توجه به هدف شما از پرورش آن گونه پرنده متفاوت خواهد بود.

به عنوان مثال اگر قصد شما از راه اندازی صنعت پرورش طیور، نگهداری از پرندگان تخم گذار و جوجه کشی از تخم‌های تازه تولید شده باشد باید جیره غذایی متناسب با شرایط پرنده انتخاب کنید؛ ولی در صورتی که شما تمایل بیشتری به پرورش پرندگان گوشتی دارید باید برنامه غذایی پرندگان را به گونه ای تنظیم کنید که مولتی ویتامین های کافی جهت رشد صحیح در اختیار آنان قرار گیرند.

به طور کلی می‌توان گفت که اگر برنامه غذایی پرندگان به طور دقیق، تنظیم و کنترل نگردد و تغذیه مقوی و کافی در اختیارشان قرار نگیرد؛ سلامتی آن‌ها در معرض خطر خواهد بود همچنین کمترین بازدهی را در تولید تخم و گوشت خواهند داشت.

چنانچه در صدد راه اندازی یک کسب و کار به عنوان یک منبع درآمد بسیار عالی هستید توصیه می‌کنیم در حوزه پرورش طیور به خصوص پرورش مرغ فعالیت خود را آغاز کنید زیرا امروزه گوشت و تخم مرغ با خاصیت‌های بسیاری که دارند به یکی از محبوب ترین و پرطرفدارترین مواد غذایی در کشورمان مبدل شده اند.

اما همانگونه که می‌دانید قبل از شروع هر کسب و کاری باید اطلاعات کافی و لازمه را جمع آوری کرد از همین رو در این مطلب از وبلاگ مجموعه تولیدی دستگاه جوجه کشی هدایت قصد داریم به بررسی یکی از مهم ترین مسائل در حوزه پرورش یعنی همان جیره غذایی و مولتی ویتامین های مورد نیاز پرندگان بپردازیم.

در این نوشته تمام مولتی ویتامین های مورد نیاز پرندگان ذکر شده و تمامی فواید و ضرورت‌های آن جهت رشد صحیح پرنده به طور کامل عنوان گردیده است. این مقاله به گونه‌ای طراحی شده که تمامی پرورش‌دهندگان بدون توجه به شیوه جوجه کشی بتوانند بیشترین بهره را از آن ببرند (چه جوجه کشی به روش طبیعی و با استفاده از مرغ مادر و چه جوجه کشی با روش مصنوعی و با بهره گیری از دستگاه جوجه کشی)

همه چیز درباره ویتامین های مورد نیاز پرنده

همانطور که در ابتدا اشاره شد ویتامین ها یکی از دسته‌های ترکیبات آلی به شمار می‌روند. پرندگان با وجود اینکه به مقداری کمی ویتامین و مواد معدنی نیاز دارند، اما وجود این مواد در تغذیه پرندگان بسیار ضروری و مهم می‌باشند زیرا در تولید مثل آن‌ها، همچنین عملکرد طبیعی و رشد آن‌ها نقش موثری را ایفا می‌کنند.

افزون بر موارد گفته شده به این نکته توجه داشته باشید که کمبود و یا عدم وجود یک یا چند ویتامین در تغذیه پرنده می‌تواند سبب بروز بسیاری از بیماری‌ها، همچون لنگیدن پا، انواع سندروم‌ها و مشکلات عصبی گردد.

ویتامین های مورد نیاز پرنده را می‌توان به دو صورت در اختیارشان قرار داد. در شیوه اول معمولاً پرورش دهندگان مواد غذایی را جهت تغذیه پرندگان انتخاب می‌کنند که تمامی ویتامین های لازم را داشته باشد ولی در روش دیگر برای تامین مواد معدنی مورد نیاز پرنده از مولتی ویتامین ها موجود در بازار استفاده می‌کنند که معمولا از این شیوه در مواردی که پرنده دچار بیماری و یا فقدان رشد شده، استفاده می‌شود.

ویتامین ها به طور کلی به دو گروه مجزا از هم تقسیم بندی می‌شوند دسته اول مربوط به ویتامین های محلول در چربی است و دسته دوم ویتامین های محلول در آب می‌باشند.

ویتامین های محلول در چربی شامل ویتامین E، D، A و K بوده و همچنین دسته دوم که شامل ویتامین های محلول در آب است عبارتند از:

• ویتامین های گروه B
• ویتامین C

شایان به ذکر است که ویتامین های محلول در آب نیازی نیست به صورت مستقیم به غذای پرنده افزوده شود. در ادامه به بررسی زمآن‌های لازم که باید از مولتی ویتامین استفاده گردد، پرداخته ایم.

مواقع بهره گیری از مولتی ویتامین ها

امروزه پرورش دهندگان از مولتی ویتامین ها در بسیاری از مواقع برای کمک به پرنده بهره می‌گیرند. در ذیل لیستی از مواقع ضروری جهت بهره گیری از مولتی ویتامین ها را به صورت کامل آورده ایم.

• در هنگام حمل و نقل و جابجایی پرنده
• قبل و بعد از انجام فرایند واکسیناسیون
• در مواقع وجود انواع استرس در طیور جهت کاهش آن
• تقویت نطفه
• جلوگیری از شیوع بیماری‌های گوناگون
• جهت تقویت سیستم ایمنی
• تقویت میل و قوای جنسی پرندگان
• افزایش کیفیت تخم‌های تولید شده (از لحاظ ضخامت پوسته و ماندگاری)
• تسریع روند رشد پرنده‌ها
• در مواقع شیوع بیماری در بین طیور

در ادامه مطلب به بررسی فواید و ضرورت‌های استفاده از انواع ویتامین های محلول در چربی و ویتامین های محلول در آب به صورت جداگانه خواهیم پرداخت.

ویتامین A

ویتامین A از جمله ویتامین های مورد نیاز و موثر در رشد انواع پرندگان حفظ شرایط مناسب اندام‌ها و تولید مثل می‌باشد. افزون بر موارد گفته شده ویتامین A نه تنها سبب افزایش راندمان باروری و تخم گذاری می‌شود بلکه وجود این ماده معدنی در تغذیه پرنده سبب بزرگتر شدن اندازه تخم‌ها می‌گردد. توجه داشته باشید که این فرایند با بالا رفتن کیفیت زرد همراه است.

با مطالعات و تحقیقات صورت گرفته، مشخص شده است که اگر از تخم هایی با کمبود ویتامین A جهت جوجه کشی استفاده گردد قدرت تفریخ به شدت کاهش یافته و راندمان جوجه درآوری پایین می آید. از همین رو نطفه های درون تخم بسیار ضعیف بوده و در بیشتر مواقع جوجه ها پیش از به دنیا آمدن درون تخم تلف می شوند.

اگر قصد شما از راه اندازی کسب و کاری مرتبط با طیور، پرورش پرندگان تخم گذار و فروش تخم‌های آن‌ها می‌باشد، تامین ویتامین A لازمه را در اولویت کار خود قرار دهید زیرا در غیر این صورت نمی‌توانید از طریق فروش تخم‌ها به سود برسید.

جالب است بدانید که فقدان این ویتامین در جیره غذایی پرندگان می‌تواند سبب بروز و شیوع بیمار‌های متعدد در گله شود. برخی از بیماری‌هایی که بر اثر کمبود ویتامین A ممکن است شیوع پیدا کنند عبارتند از:

چسبیدن پلک‌ها به هم به دلیل ترشحات غلیظ التهابی و یا ترشحات چرکی از اندام‌های چشم و بینی، التهاب ملتحمه.
علاوه بر این موارد اشاره شده چنانچه ویتامین A به مقدار کافی در اختیار پرنده قرار نگیرد در طولانی مدت ممکن است موجب نکروز و کراتینه شدن مخاط مجاری تنفسی و گوارشی آن گردد. برای جلوگیری از این مشکلات، شما می‌توانید با قرار دادن انواع سبزیجات و روغن ماهی در جیره غذایی پرندگان بخش کثیری از ویتامین های مورد نیاز آن‌ها را فراهم سازید.

تا به این قسمت از مطلب دریافتیم که ویتامین A از مهم ترین و ضروری ترین مواد معدنی برای پرندگان چه گوشتی و چه تخمگذار محسوب می‌شود و عدم وجود آن در برنامه غذایی پرنده می‌تواند ضربه ی بسیار بزرگی را به کسب و کار شما وارد کند.

ویتامین E

ویتامین E در بدن پرنده به عنوان یک آنتی اکسیدان بسیار قوی عمل می‌کند و وجود این ویتامین برای عملکرد صحیح دستگاه عصبی ضروری می‌باشد. همچنین بین مورد توجه داشته باشید که ویتامین E اثر مستقیم و مثبتی بر روی قدرت جنسی پرندگان دارد و به نوعی پیش ساز هورمون‌های جنسی به شمار می‌رود.

افزون بر تمامی موارد گفته شده، ویتامین E در بارور شدن تخم‌ها تاثیر بسزایی دارد. از همین رو فقدان این ویتامین در بدن پرندگان می‌تواند از تشکیل شدن نطفه درون تخم جلوگیری نماید.

جالب است بدانید که کمبود ویتامین E بر جوجه‌ها و پرندگان بالغ و مسن، اثرات متفاوتی دارد. از تاثیرات کمبود این ویتامین در طیور کم سن و سال، می‌توان به بروز بیماری انسفالومالاسی یا همان جوجه دیوانه اشاره کرد. تحلیل بافت عضلانی یا همان دیستروفی از اثرات فقدان ویتامین E در پرندگان بالغ می‌باشد.

ویتامین D3

همانطور که می‌دانید کلسیم و فسفر از عناصر بسیار مهم و ارزشمند در استخوان بندی و رشد طبیعی جوجه‌ها محسوب می‌گردد. ویتامین D3 با جذب این دو عنصر را در بدن طیور افزایش داده و سبب تنظیم و کنترل مصرف آن‌ها در مواقع ضروری می‌گردد.

به طور کلی و به شیوه معمول، پرندگان با قرار گیری در زیر نور خورشید ویتامین D3 مورد نیاز خود را به دست می‌آورند. تابیدن نور خورشید بر پوست پرندگان سبب تولید این ویتامین می‌گردد.

چنانچه این ویتامین به مقدار کافی در پوست پرنده تولید نشود، با گذشت زمان پرنده دچار نرمی استخوان می‌گردد. پرندگان تخم گذار در چنین حالتی تخم‌هایی با پوست‌های بسیار نازک و بی کیفیت تولید می‌کنند همچنین راندمان جوجه آوری از آن‌ها، روند نزولی را طی خواهد نمود.

علاوه بر آن فقدان این ویتامین در طیور سبب سستی پاهای آن‌ها می‌شود. چنانچه به این موضوع توجه چندانی نگردد؛ پرندگان در راه رفتن تعادل خود را از دست داده و کج نشستنشان از عوامل کمبود این ویتامین است.

از دیگر تاثیرات کمبود ویتامین D3 می‌توان به ضعیفی و نرمی چنگال، منقار و دنده‌های پرنده اشاره کرد.
با مطالعات صورت گرفته مشخص شده است که ویتامین D3 تاثیر مستقیمی بر وزن و تعداد تخم های تولیدی دارد. چنانچه ویتامین D3 در مقادیر بالا، در اختیار پرنده تخمگذار قرار گیرد، پرنده قادر به تولید تخم به تعداد چشمگیر و وزن بالا خواهد بود.

از علائم کمبود ویتامین D3 در جیره غذای پرندگان تخم گذار می توان به نازک شدن پوسته تخم اشاره کرد. بدین ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که کمبود ویتامین D3 در جیره غذایی طیور سبب کاهش راندمان تولیدی و نازک شدن پوسته تخم می‌شود.
اگر از سالن‌های سرپوشیده جهت پرورش پرندگان استفاده می‌کنید روغن ماهی را به برنامه غذایی پرندگان اضافه کنید؛ زیرا روغن ماهی منبع غنی از این ویتامین می‌باشد.

ویتامین k

ویتامین k تولید پروترومبین در پرندگان بسیار ضروری می‌باشد. همانطور که میدانید پروترومبین به صورت مداوم در تمامی اندام‌ها برای لخته شدن و انعقاد خون مصرف می‌گردد از همین رو ویتامین k نقش بسیار پررنگی در فرایند انعقاد خون را ایفا می‌کند.

کمبود ویتامین k در طیور، سبب ایجاد خونریزی‌های متعدد در نواحی سینه و ساق پای پرنده و نقص در لخته شدن خون می‌شود. از آثار کمبود این ویتامین در فصل جفتگیری و باروری م توان به وجود لکه‌های خونی در تخم‌ها اشاره کرد. از جمله منابع غنی ویتامین k عبارتند از:

• روغن جوانه گندم
• روغن ماهی
• سبزیجات
• یونجه
• کاهو

ویتامین های گروه B

همانطور که گفته شد انواع ویتامین های B در دسته ویتامین های محلول در آب می‌باشند. این ویتامین ها معمولا نقش پررنگی در عملکرد صحیح سوخت و ساز بدن به خصوص متابولیسم انرژی را ایفا می‌کنند. در ادامه به بررسی اثرات متعدد کمبود انواع ویتامین های B به طور جداگانه خواهیم پرداخت.

ویتامین B1

تیامین که با نام ویتامین B1 در اصطلاحات عمومی شناخته شده تر می‌باشد از مهمترین ویتامین های مورد نیاز پرندگان می‌باشد. این ویتامین به طور کلی، در تنظیم و کنترل مناسب متابولیسم کربوهیدرات‌ها نقش بسزایی دارد.

علائم گوناگون موجود در پرنده‌هایی که به دلیل کمبود این ویتامین و رنج می‌برند عبارتند از:

• بی اشتهایی
• کاهش وزن
• وارد شدن عضلات
• پایین افتادن بال‌ها

از دیگر علائم کمبود ویتامین B1 در جیره غذایی طیور می‌توان به کاهش راندمان تولید تخم در پرندگان بالغ اشاره کرد. دانه‌های غلات، سبوس برنج و سبوس گندم از منابع بسیار غنی این ویتامین می‌باشند شما با قرار دادن این اقلام می‌توانید از عوارض اشاره شده در قسمت بالا جلوگیری نمایید.

ویتامین B2

نام دیگر ویتامین B2 ریبوفلاوین می‌باشد. ریبوفلاوین در ساخت و سازهای بدن و ساخت آنزیم‌ها نقش بسزایی دارد. کمبود این ویتامین در جوجه‌های تازه متولد شده تا دو هفتگی سبب پیچیدگی پنجه، فلجی و اسهال می‌شود.

چنانچه این ویتامین به مقدار کافی در اختیار پرنده‌های بالغ قرار نگیرد باعث کاهش راندمان تخمگذاری، افزایش تلفات و مرگ و میر جنین و همچنین ریزش پرهای پرنده می‌شود. در هنگام تهیه تغذیه پرندگان به این نکته توجه داشته باشید که ما مخمر‌ها منبع سرشار از ویتامین B2 می‌باشند.

ویتامینB6 یا پیریدوکسین

یونجه، دانه‌های غلات و مخمرها از منابع غنی و سرشار از ویتامین B6 برای تغذیه طیور به شمار می‌روند. این ویتامین به صورت مستقیم در متابولیسم مناسب و درست آمینو اسید‌ها دخالت دارد و کمبود آن سبب بیماری‌هایی همچون پرش‌های ناگهانی عضلانی و یا تشنج‌های اسپاسمی می‌شود.

ویتامین B12 یا سیانوکوبالامین

ویتامین B12 در سنتز کردن نوکلئیک اسید‌ها، همچنین متابولیسم کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها دخالت داشته و گفتنی است که این ویتامین را می‌توان در تمامی مواد غذایی که منشا آن‌ها حیوانی می‌باشند، پیدا کرد. از عوامل کمبود این ویتامین در تغذیه طیور می‌توان به کند شدن رشد و کاهش راندمان جوجه کشی اشاره کرد.

بررسی مولتی ویتامین ها بر اساس نوع حالت ماده

مولتی ویتامین ها به طور کلی، بر اساس نوع حالت ماده به دو صورت پودری و مایع در بازار عرضه می‌گردد. در ادامه شما را نحوه آماده سازی مولتی ویتامین های پودری و مایع آشنا خواهیم کرد.

1) پودری
مولتی ویتامین های پودری معمولا در بسته بندی‌های کوچک به بازار‌های فروش ارائه می‌شوند. نحوه مصرف مولتی ویتامین های پودری با دیگر انواع آن تفاوت‌های اندکی دارند. پرورش دهندگان در هنگام استفاده از مولتی ویتامین های پودری ابتدا یک بطری آب همچون بطری خالی نوشابه را تهیه کرده و تقریباً نیم لیتر آب درون آن می‌ریزند.
در مرحله بعد یه قاشق چای خوری از مولتی ویتامین پودری را به آب اضافه کرده، سپس در بطری را می‌بندند. و در آخرین مرحله بطری را به مدت ۲ دقیقه به خوبی تکان می‌دهند و اکنون محلول مولتی ویتامین شما آماده است.

2) مولتی ویتامین های مایع

شما اینگونه مولتی ویتامین ها را می‌توانید در ظرف‌های کوچک و بزرگ به صورت مایع از مراکز معتبر خریداری کنید. دستورالعمل آماده کردن این مولتی ویتامین ها بدین گونه است:
ابتدا برای آماده سازی مولتی ویتامین های مایع، در یک بطری تقریباً به مقدار نیم لیتر آب بریزید سپس ۷ الی ۸ قطره از مولتی ویتامین را در آب ریخته و پس از انجام فرآیند در بطری را ببندید. اکنون وقت آن رسیده که بطری را به خوبی تکان داده، به گونه‌ای که محلول رنگ زرد به خود بگیرد. محلول شما اکنون آماده مصرف می‌باشد.

شرایط نگهداری مولتی ویتامین ها

مولتی ویتامین ها همانند سایر مواد غذایی نیازمند مکانی مناسب جهت نگهداری می‌باشند این مولتی ویتامین ها را باید در مکآن‌هایی به دور از نور خورشید و در دمایی کمتر از ۲۵ درجه سانتی گراد نگهداری شوند.

البته به این نکته به خوبی توجه داشته باشید که محلول‌های رقیق شده باید پس از گذشت حداکثر ۱۲ ساعت پس از انجام فرایند تهیه، مصرف گردند. برای پیشگیری از شیوع بیماری در گله، حتماً ظرفی که در آن مولتی ویتامین تهیه می‌گردد برای نوبت‌های بعدی به خوبی با مواد مناسب، ضدعفونی و شست و شو شود.
همچنین توصیه می‌کنیم محلول سرکه سیب و آب به صورت دوره‌ای در اختیار پرنده قرار دهید زیرا این محلول خواص دارویی بسیاری برای پرندگان پرورشی و طیور خانگی دارد.

نحوه مصرف مولتی ویتامین ها

در برخی مواقع پرورش دهندگان به غذا و دانه طیور افزودنی‌های غیر مغذی غذایی می‌افزایند. این مواد نه تنها ویتامین مورد نیاز پرندگان را تامین نمی‌کنند بلکه سبب بروز مشکلاتی دیگر در گله می‌شوند. برای تامین ویتامین لازم طیور، می‌توانید از مواد غذایی سرشار از آن ویتامین و یا مولتی ویتامین های موجود در بازار استفاده کنید.

پیش از مصرف مولتی ویتامین ها توصیه می‌شود به دامپزشک مربوطه مراجعه کنید زیرا مناسب ترین و بهترین شیوه جهت مصرف اینگونه مواد، مشاور با دامپزشک می‌باشد. البته شایان به ذکر است که ویتامینی که در اختیار پرنده قرار می‌گیرد باید به صورت حلالی از پودر یا قطره به همراه آب باشد و به عنوان مکمل، جهت تامین کمبود ویتامین، برای پرنده مورد استفاده قرار گیرد.

یکی از نکات بسیار مهم که باید همیشه به آن توجه کنید این است که پیش از مصرف مولتی ویتامین حتماً به روش و تاریخ روی بسته بندی توجه کنید. زیرا هر برند با توجه به میزان مواد به کار رفته در تولید هر بسته، روش‌های گوناگونی را جهت مصرف ارائه داده‌اند. ولی شیوه مصرف مولتی ویتامین ها به طور کلی بدین گونه است:

• در هنگام پیشگیری: یک میلی لیتر از مولتی ویتامین مایع را در یک لیتر آب (بطری یک لیتری) آب آشامیدنی به مدت دو روز قابل استفاده
• در هنگام درمان: یک میلی لیتر از مولتی ویتامین را در ۸۰۰ گرم آب آشامیدنی در بازه زمانی ۳ تا ۵ روز